Landelijke Dag 2023: comorbiditeit en verslaving

Op 13 oktober 2023 vond de jaarlijkse Landelijke Dag van Verslavingskunde Nederland plaats. Het thema van dit jaar was comorbiditeit en verslaving. Bij congrescentrum Antropia in Driebergen kon je je verdiepen in verschillende workshops, je laten inspireren door nieuwe inzichten én andere professionals in de verslavingszorg ontmoeten.

Een pakkende keynote speech van Vincent Hendriks, bijzonder hoogleraar Verslaving en Psychiatrische Comorbiditeit bij Jeugdigen. Twee rondes workshops over – bijvoorbeeld – ADHD en verslaving, de integrale behandeling van comorbiditeit bij jongeren, en verslaving en lvb. Welke onderwerpen je ook koos: er waren praktische tips die je meteen kon toepassen in je werk.

Ook reikten we de Herstelaward uit aan het beste idee voor herstel van verslaving.

Bekijk de foto’s van de Landelijke Dag.

Download hieronder de beschikbare presentaties van de workshops. Niet van elke workshop is een presentatie beschikbaar.

ADHD en verslaving (Petra Mulder-van Duinen)
Roken als zelfmedicatie (Jorien Treur)
Dubbele diagnose (Anneke van Wamel en Jan Zwemer)
Alcohol & Angst- of depressieve stoornis (Loes Marquenie)
LVB & Verslaving (Saskia van Horsen)

1a. ADHD & verslaving

Petra Mulder-van Duinen nam ons mee in haar dagelijkse praktijk van het werken met cliënten met AD(H)D en verslaving. Petra is verpleegkundig specialist GGZ bij VNN.

Een jongeman met een trainingsjack aan kijkt schuin omhoog.

1b. Comorbiditeit vaststellen (MATE-HoNOS)

In deze workshop presenteerde Laura DeFuentes-Merillas de resultaten van het onderzoek naar de meetinstrumenten MATE en HoNOS+ in de classificatie van zorgvraagtypering. Het primaire doel van de studie was het vergelijken en inventariseren van overeenkomsten en verschillen tussen MATE en HoNOS+ in de zorgvraagtypering. Meer specifiek werd in deze workshop ingegaan op de relatie tussen de verslavingsitems en items over andere psychische klachten en de verschillen in die relatie tussen beide instrumenten.

Laura DeFuentes-Merillas is senior wetenschappelijk medewerker bij Novadic Kentron.

1c. Roken als zelfmedicatie (bij schizofrenie)

Jorien Treur vertelde over de complexe samenhang tussen roken en mentale problemen. Ze presenteerde resultaten van verschillende typen onderzoek die samen aantoonden dat roken slecht kan zijn voor de mentale gezondheid en dat het dus (juist) ook voor mensen met een psychiatrische aandoening loont om te stoppen met roken.

Dr. Jorien Treur is assistant professor bij Amsterdam UMC.

1d. Geïntegreerd behandelen van mensen met een dubbele diagnose

Je kunt op verschillende manieren aankijken tegen de behandeling van cliënten met een dubbele diagnose. Anneke van Wamel (Trimbos-instituut) en Jan Zwemer (Verslavingszorg Emergis) zijn beiden betrokken bij het Landelijk Expertise Centrum Dubbele Diagnose (LEDD). Zij praatten je bij over geïntegreerd behandelen en de meerwaarde van specifieke zelfhulpgroepen (DRA).

Anneke van Wamel is onderzoeker, en adviseur drugs, alcohol en gemeenten bij het Trimbos-instituut. Jan Zwemer is verpleegkundig specialist ggz bij Verslavingszorg Emergis.

2a. Stefans verhaal, ervaringsdeskundige ADHD en verslaving bij IrisZorg

Bij Stefan van der Vliert thuis werd vroeger al gedeald. Er was ook vaak politie over de vloer. Zijn ouders hadden een verslaving, en hijzelf sinds zijn dertiende ook. ‘Wat een chaotische jongen,’ hoorde hij vaak, ‘die zal wel weer gebruikt hebben.’ Stefan had vroeger veel last van dit stigma. Tegenwoordig niet meer.

Stefan heeft twintig jaar een verslaving gehad, en is sinds een aantal jaar in herstel. Hij is nu ervaringsdeskundige bij IrisZorg en probeert op die manier anderen te helpen.

2b. Angst, depressie en (alcohol)verslaving

Verslaving gaat vaak gepaard met comorbiditeit. De helft van de cliënten die in behandeling komt voor alcoholverslaving heeft daarnaast ook een angst- of stemmingsstoornis. Dit maakt de behandeling van de verslaving, zowel voor de cliënt als voor de behandelaar, een stuk uitdagender. In deze workshop werden de belangrijkste do’s en don’ts bij deze combinatie van stoornissen doorgenomen op basis van de laatste inzichten vanuit wetenschappelijk onderzoek.

Loes Marquenie werkt bij Jellinek (Arkin) als senior onderzoeker en klinisch psycholoog.

2c. Lvb en verslaving

Mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) zijn mensen met een complexe problematiek: deze groep mensen heeft vaak al behoorlijk wat meegemaakt. Ze zijn vaak eenzaam, hebben een negatief zelfbeeld en vaak teleurstellingen voor hun kiezen gekregen.

Saskia van Horsen heeft bij Tactus Verslavingszorg een behandelprogramma gemaakt voor deze specifieke doelgroep gemaakt. In deze interactieve workshop vertelde ze wat de verslavingsbehandeling van lvb-cliënten anders maakt dan die van anderen. Saskia gaat in op ‘triple-problematiek’: verslaving, psychiatrische problemen, en lvb. Zij is ervan overtuigd dat een verslaving ook bij deze kwetsbare doelgroep te behandelen is.

Saskia van Horsen is orthopedagoog en regiebehandelaar bij Tactus Verslavingszorg.

2d. Integrale behandeling van comorbiditeit bij jongeren

Leontien Los en Miranda Velthuis betoogden dat je comorbide problemen bij jongeren integraal moet behandelen. Veelgebruikte behandelmethodes zijn bijvoorbeeld systeemtherapie en MDFT. In deze workshop vertelden zij wanneer je het systeem bij de behandeling betrekt. En wat maakt de aanpak bij jongeren zo anders dan bij volwassenen? Na deze workshop begrijp je waarom de behandeling bij jongeren vraagt om een ander perspectief.

Leontien Los is psychiater en projectleider jeugdverslavingszorg bij Parnassia Groep. Daarnaast is Leontien programamcoördinator van de werkgroep Jeugdverslavingszorg bij Verslavingskunde Nederland.

Miranda Velthuis is regiebehandelaar Jeugd bij Tactus Verslavingszorg.